DÜNYA EDEBİYATI

Dünya edebiyatı, denince akla ilk çağlardan beri süre gelen, dünya genelinde yazılan ve yayınlanan edebi eserleri kapsayan bir terimdir. Genellikle ilk M.Ö. yıllara dayanan Batı Edebiyatı olarak karşımıza çıkar. Dünya edebiyatı, farklı dillerden ve kültürlerden gelen yazarların eserlerini içerir ve geniş bir yelpazede romanlar, öyküler, şiirler, oyunlar, denemeler ve diğer edebi türlerin yer aldığı bir alandır.

Eski Yunan Edebiyatı:
– M.Ö. 9. yüzyılla MS. 2. yüzyıl arasını kapsar.
– Destan (epik şiir), didaktik ve pastoral şiir, tragedya, ko­medya, fabl, tarih, biyografi, felsefe, söylev türlerinde eserler verilmiştir.
– Dönemin en önemli ürünleri İlyada ve Odysseia destan­larıdır.
– Felsefe alanında Sokrates, Eflatun (Devlet adlı eseri önem­lidir.) ve Aristo (Poetika) önemli isimlerdir.
– Söylev türünde Demostones en önemli isimdir.
– Gezi yazısı türündeki önemli isim Anabasis (On Binlerin Dönüşü) adlı eseriyle Ksenefon’dur.

HOMEROS
– M.Ö. 9. yüzyılda yaşamıştır.
– Eski Yunan’ın en önemli şairidir.
– İlyada ve Odysseia’yı derlemiştir.
– İlyada, M.Ö. 1200’lü yıllarda Yunanlılarla Troyalıların sava­şını anlatır.
– Odysseia’da, İlyada destanında da önemli bir yeri olan Kral Odiyyesseus’un, savaş sonrasında, kral­lığına düşman olanlarla mücadelesi anlatılır.
Eserleri: İlyada, Odysseia

HESİODOS
– M.Ö. 8. yüzyılda yaşamıştır.
– Didaktik şiirin kurucusudur.
Eseri: İşler ve Günler

SAPPHO
– M.Ö. 6. yüzyılda yaşamıştır.
– Lirik şiirin kurucusudur.
– Yazdığı aşk şiirlerinden çok azı günümüze kalmıştır.

AİSOPOS (EZOP)
– M.Ö. 6. yüzyılda yaşamıştır.
– Fabl türünün kurucusudur.
Eseri: Fabllar

HERODOTOS
– M.Ö. 8. yüzyılda yaşamıştır.
– “Tarihin Babası” olarak anılır.
– Tarih türünün kurucusu kabul edilmektedir.

AİSKHYLOS
– M.Ö. 525- 456 yılları arasında yaşamıştır.
– Tiyatronun, Tragedyanın ilk büyük şairidir.
Eserleri: Agamemnon, Yalvaran Kızlar, Persler, Zincire Vurulmuş Prometheus

SOPHOKLES
– M.Ö. 495 – 406 yılları arasında yaşamıştır.
– Tragedyanın en büyük şairidir.
Eserleri: Kral Oidipus, Elektra, Trakhisli Kadınlar, Antigone, Oidipus Kolonos’ta

EURİPİOES
– M.Ö. 480 – 406 yılları arasında yaşamıştır.
– Tragedya şairidir.
Eserleri: İphigenia Aulis’te, Medelia, Hippolytos, Elektra, Andromache, Drestes

ARİSTOPHANES
– İlk büyük komedya şairidir.
– Döneminin toplumsal yaşamını konu edinmiştir.
Eserleri: Eşekarıları, Atlılar, Kurbağalar, Kuşlar, Barış, Bulutlar

İngiliz Edebiyatı:

SHAKESPEARE
–Dünyanın en büyük tiyatro yazarlarındandır.
– Komedi ve dram türlerinde eser vermiştir.
– Eserlerinde nazım ve nesir karışık kullanılmıştır.
Romeo ve Jüliet, Hamlet, Macbeth, Othello, Kral Lear dramlarından bazılarıdır;
Venedik Taciri, Yanlışlıklar Komedyası, Vindsor’lu Şen Kadınlar komedilerinden bazılarıdır.

MİLTON
– Tasvir ve ruh çözümlemelerini oldukça ustaca kullanmıştır.
En önemli eseri: Kaybolmuş Cennet‘tir.

DANİEL DEFOE
– Maceracı bir kimliğe sahiptir.
En önemli eseri: Robinson Crusoe‘dir.

SWİFT
– Toplum içindeki aksaklıkları işlemiştir.
En önemli eseri: Güliver’in Gezileri‘dir.

Amerikan Edebiyatı:

MARK TWAİN (1835-1910)
– Realizm akımı sanatçısıdır.
– Mizah alanında ünlüdür.
– Geleneklere karşı çıkar.
– Toplum gerçeklerini anlatmıştır.
Tom Sawyer’in Maceraları, Missisippi’de Hayat, Altın Çağ, Esrarlı Yabancı önemli eserleridir.

JACK LONDON (1876-1916)
– Eserlerinde genelde insanları işlemiştir.
– Toplumu ilgilendiren konularda yazmıştır.
– İnsanların kabalığını okuyucuyu sarsacak şekilde vermiştir.
Vahşetin Çağrısı, Kurt Kanı, Beyaz Diş, Deniz Kurdu, Sınıf Savaşları önemli eserleridir.

ERNEST HEMİNGWAY (1899-1961)
– Realist bir sanatçıdır.
– “İhtiyar Adam ve Deniz” adlı eseri Nobel Edebiyat Ödülü almıştır. Kübalı balıkçının denize avlanmaya çıkıp boş dönmesini be bir gün büyük bir kılıç balığı avlayıp onu geminin arkasına getirmesi ve köpek balıklarının bunu yemesi ve ertesi günü tekrar denize avlanmaya açılması anlatılır.
Silahlara Veda, Çanlar Kimin İçin Çalıyor, İlkbahar Sesleri, Kadınsız Erkekler önemli eserleridir.

JOHN STEİNBECK (1902-1968)
– Realizm akımına mensuptur.
– Eserlerinde yoksul ve sömürülmüş işçi kesimini anlatır.
– Tanıdığı basit insanları konu edinmiştir.
– “Fareler ve İnsanlar” en önemli eseridir. Bu eserde geçici tarım işçilerinin hayatını anlatmıştır.
– 1962’de edebiyata katkılarından dolayı Nobel Edebiyat ödülü almıştır.
Gazap Üzümleri, Sardalya Sokağı, Fırtınalı Hasat, Kenar Mahalle, Uzun Vadi önemli eserleridir.

EDGAR ALLEN POE (1809-1849)
– Romantizm akımına mensuptur. Sembolizm akımından da etkilenmiştir.
– “Annabel Lee” şiiri önemlidir.
– Fantastik öyküyü halka sevdirmiştir.
Kızgın, Altın Böcek, Kızıl Ölümün Maskesi, Çalınan Mektuplar önemli eserlerdir.

THOMAS STEARN ELİOT (1888-1965)
– Realizm akımına mensuptur.
– Roman, deneme, şiir, oyun, eleştiri türünde eserleri vardır.
– Klasik kültür ögelerini eserlerinde kullandı.
– Manzum tarzda tiyatro yazmıştır.
– 1949 yılında Nobel Edebiyat Ödülü aldı.

Alman Edebiyatı:

WOLFGANG GOETHE (1749-1832)

– Romantizm akımına mensuptur.
– Tiyatro, roman, şiir, gezi yazılarında eserleri vardır.
– Eserlerinde kendi iç dünyasını, acılarını anlatmıştır.
– “Faust” adlı eserinde hayat felsefesini yansıtmıştır. Dram türünde olan eseri dünyada önemli bir yere sahiptir.
– Şiirlerinde halk söyleyişinden, ahenk unsurlarından yararlanmıştır.
Genç Wether’in Acıları, Doğu-Batı Divanı, Baladlar, Wilhem Meister’in Çıraklık Yılları önemli eserleridir.

FRİEDRİCH VON SCHİ(1759-1805)
– Romantizm akımına mensuptur.
– Dram ve lirik şiirleriyle tanınır.
– Tarih ve felsefe alanında araştırmalar yapmıştır.
– Deneme, tarih, şiir, tiyatro, felsefeyle ilgili eserler vermiştir.
Wilhelm Tell, Haydutlar, Don Carlos önemli eserleridir.

HEİNRİCH BÖLL(1917-1985)
– İnsan hayatının önemli olduğunu düşünen biridir.
– “Babasız Evler” adlı eseriyle Nobel Barış Ödülü kazandı.
Trenin Tam Saatiydi, Ademoğlu Neredeydin?,Palyaço diğer önemli eserleridir.

THOMAS MANN (1875-1955)
– Eserlerinde burjuva sınıfının yozlaşmasını anlatmaktadır.
“Buddenbrook Ailesi” önemli eseridir.

BERTOLT BRECHT (1898-1956)
– Şiir, tiyatro alanında eser vermiştir.
– Epik tiyatronun kurucusu sayılır.
Galileo’nun Yaşamı, Cesaret ve Ana, Kafkas Tebeşir Dairesi önemli eserleridir.

Fransız Edebiyatı:
– Fransız edebiyatının ilk örneklerini destanlar oluşturur.
– Bu edebiyatın en önemli destanı Chanson de Röland des­tanıdır.
– Fransız edebiyatında, 12. yüzyıldan, özellikle de Rönesans’tan sonra büyük gelişmeler görülür.

MONTAİGNE (1533 – 1592)
– “Denemeler” adlı üç ciltlik eseri vardır.
– Bu eseriyle deneme türünün kurucusudur.
Eseri: Denemeler

CORNEILLE (1606 – 1703)
– Klasisizm akımının tiyatro yazarlarındandır.
– İlk büyük trajedi şairidir.
Eserleri: Le Cide, Horace

LA FONTAİNE (1621 – 1685)
– Fabl türünün usta ismidir.
– Klasisizm akımına bağlıdır.
– Didaktik şiirler yazmıştır.
– Fabllarının konusunu Eski Yunan ve Latin yazarlarından almıştır.
– Özellikle fabl türündeki eserleriyle tanınan Aisopos (Ezop)’tan etkilenmiştir.
Eseri: Fabllar

RACİNE (1639 – 1699)
– Klasisizm akımına bağlıdır.
– Trajedi şairidir.
Eserleri: Andromaque (Andromak), İphigenia (İfijenya), Phedre (Fedra)

MOLİERE (1622 – 1673)
– Dünya edebiyatının en önemli komedya yazarlarındandır.
– Komedyalarında güldürürken düşündürmeyi amaçlamıştır.
– Töre ve karakter komedilerinin başarılı örneklerini vermiştir.
– Komedyalarında, cimriliği, ikiyüzlülüğü, sonradan görmeliği vs. anlatmıştır.
Eserleri: Gülünç Kibarlar, Kocalar Mektebi, Kadınlar Mektebi, Tartüffe, Bilgiç Kadınlar, Zoraki Hekim, Zoraki Evlilik, Kibarlık Budalası, Scapin’in Dolapları, Cimri, Hastalık Hastası

LA BRUYERE (1645 – 1696)
Portre türündeki eserleriyle tanınmıştır.
İnsanları daha iyi hale getirmeyi amaçlamıştır.
Eseri: Karakterler

BOİLLEAU (1636 – 1711)
– Klasisizmin kuramcısıdır.
– Şair ve eleştirmendir.
Eseri: Şiir Sanatı

VOLTAİRE (1694 – 1778)
Yazar ve düşünce adamıdır.
Roman, hikâye ve tiyatroları da vardır.
Eserleri: Henriade (Destan), Candide (Roman), Brutus (Trajedi), Milletlerin Töre ve Ruhuna Dair (Deneme)

J. J. ROUESSEAU (1712 – 1778)
– Şair ve düşünce adamıdır.
– Eşitlik, özgürlük gibi düşünceleriyle Fransız Devrimi’nin hazırlayıcısı olmuştur.
– Romantizmin hazırlayıcısı, öncüsüdür.
Eserleri: Bilimler ve Sanatlar, Üstüne Söylev, Toplum Sözleşmesi, İtiraflar, Emile (Çocuk eğitimiyle ilgili roman)

LAMARTİNE (1790 – 1869)
– Romantizmin önemli şair ve romancısıdır.
– Romantik şiirin öncüsüdür.
Eserleri: Şairane Düşünceler (Şiir) Grazielle (Roman)

VİCTOR HUGO (1802 – 1885)
– Romantizm akımının önemli sanatçısıdır.
– Şiir, tiyatro ve roman türlerinde eserler vermiştir.
– Cromwell adlı yapıtının ön sözünde romantizmin kurallarını ortaya koymuştur.
– “Sefiller” adlı ünlü romanında ekmek çaldığı için beş yıl kürek cezasına çarptırılan Jean Valjean’ın kaçmaya çalış­tığı için on dokuz yılı bulan mahkûmluğundan sonra peşini bırakmayan geçmişi konu edilir.
Eserleri:
Şiir: Sonbahar Yaprakları, Seyirler, Cezalar, Yüzyılların Efsanesi
Tiyatro: Hemani, Kral Eğleniyor, Ruy Blas, Cromwell
Roman: Sefiller, Notre Dame’ın Kamburu

ALEKSANDRE DUMAS PERE (1802 – 1870)
Romantizme bağlı roman yazarıdır.
Tarihi ve polisiye (serüven) romanlar yazmıştır.
Eserleri: Üç Silahşorler, Monte Kristo Kontu

HONORE DE BALZAC (1799 – 1850)
– Realizmin öncüsü olmakla birlikte, eserleri romantik özellikler de taşır.
– “İnsanlık Komedyası” adlı doksan altı romandan oluşan romanlar dizisi vardır.
– Çocuklarına sevgiyle bağlı bir babanın, Mösyö Goriofun dramını anlattığı “Goriot Baba” eseri realist romanın ba­şarılı örneklerindendir.
Eserleri: Eugenie, Grandet, Goriot Baba, Vadideki Zambak, Gobseck

STENDHAL (1783 – 1842)
– Realizmin büyük romancısıdır.
– Romanlarında psikolojik tahlillere yer vermiştir.
– Stendhal, bir gazete haberinden yola çıkarak yazdığı Kır­mızı ve Siyah’ta Julien Sorel adlı hırslı bir gencin yaşadık­larını, onu idama götüren mevki düşkünlüğünü anlatır.
Eserleri: Kırmızı ve Siyah, Parma Manastırı

GUSTAVE FLAUBERT (1821 – 1880)
– Realizmin kuramcısı, ünlü bir romancıdır.
– Gözlemlerinden yola çıkarak gerçekçi tipler ortaya koymuştur.
– Emma’nın yani Madame Bovary’nin mutsuz evliliğini, ya­sak aşklarını, özentilerini anlattığı Madame Bovary roma­nıyla tanınmıştır.
Eserleri: Madame Bovary, Salambo

EMİLE ZOLA (1840 – 1902)
– Natüralizmin ve “deneysel roman” anlayışının öncüsüdür.
– Romanlarındaki kişileri, soyaçekimlerin, içgüdülerin ve sosyal koşulların bir ürünü olarak anlatmıştır.
Eserleri:Nana, Germinal, Toprak, Doktor Paskal, Hakikat, Meyhane

ALPHONSE DAUDET (1840 – 1897)
– Natüralizmin önemli temsilcilerindendir.
– Roman ve öykülerinde gözlemci yönü öne çıkar.
Eserleri: Değirmenimden Mektuplar, Pazartesi Hikâyeleri, Taraskonlu Tartaren, Jack

GUY DE MAUPASSANT (1850 – 1893)
– Natüralizmin önemli sanatçılarındandır.
– “Maupassant tarzı öykü” adı verilen “olay öyküsü”nün kurucusudur.
Eserleri:Tombalak, Ayışığı, Bir Hayat, Güzel Dost

CHARLES BAUDELAİRE (1821 – 1867)
Sembolizmin öncü şairidir.
Şiirleri dışında öykü, deneme ve eleştirileri de vardır.
Eserleri: Kötülük Çiçekleri, Paris Sıkıntısı

ARTHUR RİMBAUD (1854 – 1891)
– Sembolizmin öncülerindendir.
– Empresyonizme de öncülük etmiştir.
– “Sarhoş (Esrik) Gemi” şiiriyle tanınmıştır.
Eserleri: Cehennemde Bir Mevsim, İlhamlar

ALBERT CAMUS (1913 – 1960)
– Roman türündeki eserleriyle tanınır.
– Varoluşçuluk akımını felsefi alandan edebiyata taşıyan isimlerdendir.
Eserleri: Veba, Yabancı

JEAN PAUL SARTRE (1905 – 1980)
– Varoluşçuluk akımının öncülerindendir.
– Deneme, öykü, roman, tiyatro türlerinde eserleri vardır.
Eserleri:Duvar, Bulantı

İtalyan Edebiyatı:
– İtalya, Rönesans’ın doğduğu yerdir.
– Dante, Petrarca ve Boccacio 14. yüzyılda halk dilini yazı dili haline getirerek İtalyan edebiyatının oluşmasını sağlamışlardır.
– İtalyan Edebiyatının Sanatçıları

DANTE (1265 – 1321)
– İtalyan edebiyatının en büyük şairidir.
– Rönesans’ın hazırlayıcılarındandır.
Eserleri: İlahi Komedya (Terza-rima nazım şekliyle yazılmıştır.), Yeni Hayat

PETRARCA (1304 – 1374)
– Latince, İtalyanca şiirleri vardır.
– Lirik bir şairdir.
Eserleri: Türküler (İtalyanca) Afrika (Latince)

BOCCACİO (1313 -1375)
– “Decameron”daki öyküleriyle çağdaş öykünün kurucusu sayılmaktadır.
– Bu kitaptaki öykülerde dönemine egemen olan dini konular yerine günlük hayat işlenmiştir.
Eseri: Decameron

ARİOSTA (1474 – 1553)
– Rönesans döneminin önemli sanatçılarındandır.
– Çılgın Orlando adlı yapma destanı ile tanınmıştır.
– Bu destanda Hıristiyanlarla Müslümanlar arasındaki sa­vaşları anlatır.
Eseri: Çılgın Orlando

TASSO (1544 – 1595)
– Rönesans’ın önemli destan şairidir.
– Kurtarılmış Kudüs adlı yapma destanı ile tanınmıştır. Bu eserde I. Haçlı Seferi’nde Kudüs’ün alınışını anlatır.
Eseri: Kurtarılmış Kudüs

İspanyol Edebiyatı:
– Rönesans’ın etkisinde kalan ilk ülkelerdendir.
– Halk destanları bakımından zengin bir ülkedir.
– Bu destan geleneği, modern roman türünün ilk örneği olarak kabul edilen Don Kişot’un bu ülkede yazılmasında etkili olmuştur.
– İspanyol Edebiyatının Önemli Sanatçıları

CERVANTES (1547 – 1616)
– Don Kişot adlı eseriyle modern romanın kurucusu olmuştur.
– Roman, İspanyol bir köy asilzadesi olan Don Kişot’un okuduğu şövalye hikâyelerinin etkisiyle aklını kaçırması ve Sancho Panza’yı da yanına alarak bir şövalye gibi ülke ülke dolaşmasını anlatır.
Eseri: Don Kişot

Rus Edebiyatı:
– Rus edebiyatının sözlü edebiyat döneminin en önemli ürünü İgor Destanı’dır.
– Özellikle 19. yüzyılda Rus edebiyatı büyük ilerlemeler göstermiştir.
– Rus Edebiyatının Önemli Sanatçıları

PUŞKİN (1799 – 1837)
Romantizmin önemli şair ve romancısıdır.
Modern Rus Edebiyatının kurucusu kabul edilmektedir.
Eserleri:
Şiir: Çingeneler
Roman: Yüzbaşının Kızı

TURGENYEV (1818 – 1883)
– Realist bir romancıdır.
– Edebiyatı toplumsal gelişmeyi sağlamada bir araç olarak görmüştür.
Eserleri: Babalar ve Oğullar, Rudin, Taşralı Kadın, Bir Asilzade Yuvası

GOGOL (1809 – 1952)
– Realist bir yazardır.
– Mizahi, yergici bir anlatımı vardır. “Palto” adlı hikâyesiyle tanınır.
Eserleri:
Roman: Ölü Canlar
Tiyatro: Müfettiş, Bir Delinin Hatıra Defteri

DOSTOYEVSKİ (1821 – 1881)
– Dünya edebiyatının büyük, realist romancısıdır.
– İnsan ruhunu anlatmadaki başarısıyla tanınır.
– Üniversiteli bir genç olan Raskalnikof’un cinayet işlemeye kadar giden psikolojisini ve sonrasındaki vicdan azaplarını anlattığı Suç ve – Ceza adlı romanıyla tanınır.
Eserleri: Suç ve Ceza, Karamazov Kardeşler, Budala, Kumarbaz, İnsancıklar, Ecinniler, Ölü Bir Evden Anılar

TOLSTOY (1828 – 1910)
– Dünya edebiyatının önemli realist romancısıdır.
– Romanlarında dikkatli gözlemciliği, karakterleri gerçekçi aktarışı öne çıkar.
Eserleri: Savaş ve Barış, Anna Karenina, Diriliş, Hacı Murat, Yaşayan Ölü, İvan İlyiç’in Ölümü, Kazaklar

ÇEHOV (1860 – 1904)
– Kendi adıyla da anılan durum-kesit öyküsünün kurucusu olmuştur.
– Realist bir yazardır.
Eserleri:
Öykü: Hikâyeler (4 cilt)
Tiyatro: Vanya Dayı, Vişne Bahçesi, Üç Kızkardeş, Martı
......................................

Zemheri Araştırmacı Yazar
Bu yazı izinsiz kullanılamaz..