Kurbağalıdere Gazhanesi’nden Müze Gazhane’ye!

Geçenlerde açılışı yapılan yeni bir müzeyi ziyaret ettik. Adı Gazhane Müzesi ve müthiş bir tarihi var!
Yüz yıldan fazla bir tarihi mirasımız; 'Kurbağalıdere Gazhanesi' adıyla başlayıp 'Hasanpaş'a Gazhanesi' olarak tanınmış. Sultan II.Abdulhamid dönemine damga vurmuş, İstanbul'un Anadolu yakasına havagazı tedariki için Hasanpaşa’da 1892 yılında inşa edilmiş, Osmanlı endüstriyel mirasının erken örneklerinden. Hasanpas'a Gazhanesi, I. Dünya Savaşı’na dek aralıksız havagazı üretmiş, Kadıköy’den Beykoz’a sahil şeridinin aydınlanmasını sağlamış. Gazhanenin işletme imtiyazı, önce Parisli bir sanayici olan mühendis Charles George’a verilmiş, peşinden bir, iki el değiştirmesiyle burası kamulaştırılarak 1945 yılında İstanbul Belediyesi Elektrik Tramvay Tünel İdaresi’ne bağlanmış. Yani yıllarca İETT çatısı altında hizmet vermeye devam etmiş.
Ta ki 1993 yılına kadar İstanbullulara hizmet eden bu tesis, İstanbul’a doğalgazın gelmesiyle işlevini yitirmiş. Yaklaşık 32 bin metre kare alana yayılmış tarihi binalarıyla, atölyeleriyle, devasa gaz deposuyla bir anda atıl duruma gelmiş. Sonra Gazometreleri sökülüp satılmış, uzun yıllar hurda deposu haline dönüşmesinin ardından 1994’de SİT alanı ilan edilerek koruma altına alınmış.
Tabi Kadıköy’ün tam orta yerinde duran fabrikaya benzer bu değişik tarihi yapı, görenlerin dikkatini çekerek hep bir iç çektirmiş.
1996 yılında ‘Gazhane Çevre Gönüllüleri’ adlı sivil oluşumla Gazhane'nin kültür merkezine dönüştürülmesi talebiyle festivaller düzenlemiş.
STK’ların bu duyarlılığına diğerleri de el atarak nihayet tarihi miras çürümekten kurtarılmış.
1998-2001 yılları arasında İTÜ tarafından bir restorasyon dosyası hazırlanarak Koruma Kurulu’na onaylatılarak İstanbul Büyükşehir Belediyesi yönetimi tarafından da 2014 tarihinde bu proje ihale edilmiş ve 2021 yılında ancak tamamlanarak 9 Temmuz’da da Müze Gazhane adıyla, İstanbul'un yeni kültür sanat merkezi olarak hizmete açıldı.
İşletme imtiyazı Kültür AŞ’ye devredilerek kültürel faaliyetlere başlayan Müze Gazhane’nin 32.000 metrekarelik yerleşkesi; '6 sergi/müze salonu, 2 tiyatro/konser salonu (Şehir Tiyatroları), Performans stüdyoları, Kütüphane, Kitapçı (İstanbul Kitapçısı), 3 yeme/içme alanı, Atölyeler, Ortak çalışma alanları ve Kapalı otoparka ev sahipliği yapıyor.' İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin güzel hizmetlerinden biri oldu...
Burası Kadıköy’de boş alan olarak kalabilmiş belki de tek ferahça gezip dinlenilebilecek bir yer.
Yani Kadıköy ve Üsküdar başta olmak üzere İstanbullular yeni harika bir kültürel yapıya kavuştular. Geçmişin izlerini taşıyan tarih dokulu bu mekanda, modern günümüz kültür ve sanatını icra edilecek olan sergileri, tiyatroları, konserleri, kütüphane ve daha birçok etkinliği buradan takip edebilecekler. Ulaşımı da çok kolay bir mekân; Marmaray, Metro ve Metrobüsle Uzunçayır istasyonunda inip yürüme mesafesinde…
Gazhane hem tarihsel olarak anılarla dolu, hem de uzun bir döneme tanıklık eden toplumsal belleğimiz. Yıllar boyu İstanbul’a enerji ve ışık veren gazhane, 130 yıllık endüstri mirastan şimdi kültürel mirasa dönüşerek bundan sonra da İstanbulluların ve dahi turistlerin kültürel ve sosyal hayatına ışık tutacağa benziyor. Hayırlı olsun… yazarmehmetballi@gmail.com

Zemheri Araştırmacı Yazar
Bu yazı izinsiz kullanılamaz..