İlim Nedir ve Türleri Nelerdir?
İlim; sözlükte “bilmek” anlamına gelen ilim (ilm) genellikle “bilgi” ve “bilim” karşılığında kullanılır. Klasik sözlüklerde “bir şeyi gerçek yönüyle kavramak, gerçekle örtüşen kesin inanç (itikad), bir nesnenin şeklinin zihinde oluşması, nesneyi olduğu gibi bilmek, nesnedeki gizliliğin ortadan kalkması, tümel ve tikellerin kavranmasını sağlayan bir sıfat” gibi değişik şekillerde tarif edilmiştir.
Bilim İslam dünyasında ise 'İlim' olarak adlandırılmaktadır.
Aynı kökten türeyen âlim, alîm, allâm ve allâme, ma‘lûm, ma‘lûmât, muallim, müteallim, muallem kelimeleri bilgi anlamıyla bağlantılı olarak kullanılmaktadır. Âlim ve alîm sıfatlarına hem Allah hem de insan için yer verilmekle birlikte Allah için ikincisinin kullanımı daha yaygındır.
Fen teriminin de İslâm’ın klasik çağında herhangi bir ilmî disiplini yahut bir ilme ait alt disiplinlerin her birini karşıladığı bilinmektedir. Modern dönemde fen din ilimlerini kapsayacak şekilde de kullanılmış, ancak çok defa din ilimleri için ilim, modern bilim için fen kelimesi tercih edilmiştir.
Kur’ân-ı Kerîm’de ilim kökünden türeyen kelimelerin yaklaşık 750 yerde geçtiği görülmektedir. Bu sayı, bilginin ve bilme faaliyetinin Kur’ân mesajı bakımından önemini ortaya koymaktadır. Kur’ân-ı Kerîm’de ilim kavramı daha ziyade “ilâhî bilgi” yahut “vahiy” anlamında kullanılmakta, ayrıca gerek insanın vahyedilmiş ilâhî hakikate dair ilmi, gerekse bilme melekesiyle ilgili kazandığı dünyevî ilmi ifade etmek üzere çeşitli âyetlerde yer almaktadır. Buna göre ilim sahipleri yahut kendilerine ilim verilenler ilâhî bilgiye muhatap olan ve bu bilginin doğruluğuna inananlardır.
İslami İlimler, İslam dininin temel ilkelerini ve İslam dinine ilişkin konuları tüm yönleriyle ele alır.
İslami İlimler Şu Başlıklar Altında Sıralanmıştır:
- Kur'an-ı Kerim ve Tecvid
- Arapça
- Osmanlı Türkçesi
- Tefsir
- Dinler Tarihi
- İslam Mezhepleri Tarihi
- Hadis
- Siyer
- Akaid
- Kelam
- İslam Hukuku
- Din Felsefesi
- Din Sosyolojisi
- Din Psikolojisi
Tefsirİlmi:
Kur'an'ın açıklanması ve açıklanmasına ilişkin usûl bilgisidir.
Meâl İlmi:
Kur'an'ı oluşturan sure ve ayetlerin tümünün Arapça dışında bir dile tercüme edilerek açıklanmış halidir.
Kıraat İlmi:
Kur'an'ın farklı okunuş biçimlerini ve bu okunuş farklılıklarından kaynaklanan farklı anlam ve yorumlarla ilgilenen ilim dalıdır.
Tecvid İlmi:
Kıraat ilmi içinde yer alan Tecvid, Kur'an okuma usulü ve ilmidir. Harflerin çıkış yeri, sıfatı, uzun veya kısalığı, genişlik veya darlığı, birleştirme ve ayırma, kalın ve ince vurguları hususları bu ilmin hususlarıdır, aynı zamanda Kur'anı kuralına uygun okumaktır.
Sebeb-i Nüzul:
Ayetlerin vahyolma sebepleri ve buna bağlı örneğin bir emir cümlesinin muhatapları kimlerdir? gibi anlamları üzerinde durur. İslâmi literatürde "esbab-ı nüzul" denilen bu durum Kur’ân tefsirlerinde önemli bir yer tutar.
Îcâz-ül Kur’ân:
Bu dal, Kur’ân'ın dil ve anlatım gibi estetik yapısını ilgilendiren konuları araştırır, mucize oluş iddialarını ve bunun dayanaklarını inceler.
Hadis İlmi:
İslam peygamberi Muhammed'in söz ve davranışlarını araştırır. En önemli alt dalları şunlardır:
Cerh ve Ta'dil, râvîyi ret veya düzeltmeyi (tâdîl) ele alır. Rivayet eden kişilerin birbirlerini görebilme ihtimalleri, ilk râvînin olayı görme ve şahit olma ihtimali gibi konular cerh ve tadilin konusudur.
İlm-ul Ricâl, râvîlerin hayatını ele alır, adil ve akil olup olmadıklarını inceler. Kişileri tanıyan ve biyografi bilgilerine sahip kişilerin verdikleri bilgileri toplar.
Hadis ihtilafı, birbiriyle çelişen, çelişkili hadisleri ele alır.
İlel-il-hadis, hadislerin sahih olup olmadığını gösteren konuları tespit eder. Uslup, tarih, rivayetlerdeki tutarsızlık ve kopukluklar, râvîlerden birinin güvenilmez oluşu vs. konular ilgi alanıdır.
Garib-ul hadîs, hadislerde nadir geçen ve anlaşılması zor deyimleri araştırır. Bazı deyimler zaman içerisinde söyleyiş ve anlam kaymaları yaşamış olabilirler.
Nasih ve Mensuh, hükmü kalkmış hadisleri araştırır.
Siyer İlmi:
İslam dini literatüründe peygamberlerin, halifelerin, sahabelerin ve diğer din büyüklerinin hayatlarını (biyografilerini) inceler.
İlahiyat Fakulteleri kurularak topluma İslam dinini öğretecek ve dini konularda rehberlik edecek din görevlisi ihtiyacını karşılamak, cami, Kur’an kursu ve mezarlık gibi alanlardaki personel ihtiyacını karşılamak, öğrencilerine araştırma becerisi kazandırmak, din alanında derinlemesine inceleme yapıp, araştırmalar yapacak uzman ya da akademisyenler yetiştirmek de bölümün amaçları arasındadır.
|