|
Ebüdderdâ
hazretleri, Bedir seferi sırasında Müslüman oldu. Önceleri puta tapardı. Bir
gün Ebüdderdâ’nın ana bir kardeşi Abdullah bin Revâha ile Muhammed bin
Mesleme, Ebüdderdâ’nın bulunmadığı bir sırada evine girerek putunu kırdılar.
Niye mâni
olamadın?
Ebüdderdâ, eve dönünce, hem putun kırıklarını topluyor, hem de diyordu ki:
- Yazıklar olsun sana! Ne diye seni kıranlara mâni olmadın? Onları ne diye
üzerinden defedemedin?
Zevcesi Ümmüdderdâ dedi ki:
- Eğer o, bir kimseye fayda verebilse veya gelecek bir zararı önleyebilse
idi, kendisine gelen zararı önlerdi!
Ebüdderdâ, bunun üzerine, “Gusletmek için bana su hazırla!” dedi. Yıkandı.
Elbisesini giydikten sonra, Peygamberimizin yanına gitmek üzere yola çıktı.
Ebüdderdâ gelirken, Abdullah bin Revâha Peygamberimizin yanında bulunuyordu.
Dedi ki:
- Yâ Resûlallah! Bu gelen Ebüdderdâ’dır. Ben onun, bizi görmek için geldiğini
sanıyorum!
- O, Müslüman olmak için geliyor. Çünkü, Rabbim, Ebüdderdâ’nın
Müslüman olacağını bana va’detti!
Ebüdderdâ Resûlullah efendimizin huzûrunda Müslüman oldu. Ebüdderdâ’nın ev
halkı ise kendisinden önce Müslüman olmuşlardı.
O Müslüman olmadan önce Bedir savaşı yapılmıştı. Uhud savaşında ve diğer
savaşların hepsinde bulundu. Uhud savaşında gösterdiği cesâret ve
kahramanlığı çok dikkati çekmiş, Peygamberimiz onun için, “Ne
mükemmel süvâridir” buyurarak methetmiştir.
Ebüdderdâ, Peygamberimizin zamanında Kur’ân-ı kerîmi tamamen ezberlemiştir.
Âyet-i kerîmelerin çoğunun tefsîrini bizzat Peygamber efendimize sorarak
öğrenmiştir.
İlim öğretmekle
meşgul oldu
Ebüdderdâ, Peygamberimizin vefâtından sonra Medîne’de kalmaya tahammül
edememiştir. Hz. Ebû Bekir zamanında, Yermük savaşında, ordu kâdısı olarak
bulunmuştur. İslâm tarihinde ilk defa ordu kâdılığı yapan o olmuştur. Hz.
Ömer devrinde izin istiyerek Şam’a gitmiş, orada Kur’ân-ı kerîm ve ilim
öğretmekle meşgul olmuştur.
Şam’da Câmi-i Kebîr’de verdiği bu derslerine pek çok sayıda talebe katılırdı.
Talebelerine onar kişilik halkalar halinde ders verirdi. Her ders halkasını
ayrı ayrı kontrol ederdi. Bir defasında talebeleri sayıldığında binaltıyüz
civârında oldukları görülmüştür. Bu derslere Eshâb-ı kirâmdan da katılanlar
olmuştur. Ebüdderdâ ayrıca tabâbet ilmini de bilirdi. Hastalarını tedâvi
eder, gerekli ilâçları yapardı.
Şam’a vâli tâyin edilen Hz. Muâviye, halîfeden bir kâdî istemişti. Hz. Ömer
de, “Bu vazîfeyi en iyi Ebüdderdâ yapar” buyurarak, vazîfenin ona verilmesini
emretti. Bu vazîfesi sırasında da ilim yaymaya devam etti.
Birgün, Ebüdderdâ hazretlerine bir kişi gelerek dedi ki:
- Yâ Ebüdderdâ! Benim büyük bir hastalığım var. Bunun tedâvisinde bana
yardımcı ol!
- Hastalığın nedir?
- Benim kalbimde dünyaya karşı aşırı sevgi var. Dünya, âdetâ kalbimi işgâl
etmiş. Kıldığım namazlarda nûr göremiyorum. İbâdetlerimden bir tat, lezzet
alamıyorum.
- Ey kişi, senin hastalığın hastalıkların en büyüğüdür. Bunu, hemen
tedâvi etmelisin! Yoksa, Allah korusun îmânını da kaybedebilirsin!
- Yâ Ebüdderdâ, ne olur beni bu hastalıktan kurtar!
Hasta ziyâretine
git
Ebüdderdâ hazretleri bu kişiye şu nasîhatı yaptı:
- Sık sık hasta ziyâretlerine git! Cenâze namazlarında bulun!
Kabirleri ziyâret et! Bu üç şeyi muntazam yaparsan bu hastalıktan
kurtulursun. Sendeki dünya sevgisi yok olur, kalbin nûrlanır, basîret gözün
açılır.
Bu kişi bildirilen üç şeye bir müddet devam etti, fakat kendi hâlinde
herhangi bir değişiklik hissetmedi. Üzüntülü bir şekilde tekrar Ebüdderdâ
hazretlerine gidip dedi ki:
- Ey Ebüdderdâ! tavsiyelerini aynen yerine getirdim. Fakat kendimde hiçbir
değişiklik görmüyorum. Ne olur beni bu hastalıktan kurtar!
Ebüdderdâ hazretleri şöyle buyurdu:
- Öyle ise sen, cenâzeye bir hayvan ölüsüne gider gibi gitmişsin! Şimdi
söyliyeceklerimi iyi dinle! Hasta ziyâretlerine gittiğin vakit, birgün senin
de onun gibi zayıf, hâlsiz, yatağa uzanmış olacağını düşün! Bir yudum suyu
bile eline alıp içemiyecek, başkalarının yardımı ile içebileceksin!
Bütün bu gerçeklere rağmen hâlâ dünyaya bağlanmaktaki maksadın ne? Görüyorsun
ki, dünya zenginliği, insanın bu hâle gelmesine mâni olamamaktadır. Bunları,
hastanın yanında düşün ve nefsine şöyle de:
“Şunun hâline bak, ibret al! Senin de sonun budur! O hâlde dünya
muhabbetinden elini çek!”
Cenâze namazına gittiğin zaman düşün ki, bu kimseyi, bütün dünya
ni’metlerinden ayırmışlar, tabutun içine koyup musalla taşının üzerine
bırakmışlar. Yakınları, çok sevdiği ve bütün ömrünü onlar için harcadığı
çocukları onu geriden seyrediyorlar.
Hastalıktan
kurtuldu
Mezarlığa vardığında, kabirde yatanların hâlini düşün! Birgün sen de onlar
gibi olacaksın. Nâzik bedenin çürüyüp böceklere yem olacaktır.
Ey kişi, işte üç şeyi yaparken bunları düşünüp, kendini bunların yerine
koyarsan, kısa zamanda bu tehlikeli hastalıktan kurtulursun.
O kişi, bu nasîhatlara aynen uydu. Kısa zamanda bu hastalıktan kurtuldu.
Dünyadan tiksinmeye başladı. Kalbi nûrlandı. Basîret gözü açıldı. Hakkı
bâtıldan ayırdı. Bundan sonra bütün ömrünü, âhıreti düşünerek, ona
hazırlanmakla geçirdi.
Ebüdderdâ hazretlerini gördüğünde dedi ki:
- Allah senden râzı olsun! Kalb gözümün açılmasına, gerçekleri görmeme vesîle
oldun.
Ebüdderdâ hazretleri, hastalandığı zaman, dostları ziyâretine gelerek dediler
ki:
- Hastalığın nedir?
- Günâhımdır!
- Arzûn nedir?
- Cennettir!
- Sana bir tabîb çağırmayalım mı?
- Beni tabîb hasta yaptı.
Halka ilân et
Abdullah bin Selâm’ın oğlu Yûsüf şöyle anlatmıştır:
“Ebüdderdâ vefât edeceği sırada ben yanında idim. Bana dedi ki:
- Kalk benim vefât etmek üzere olduğumu halka ilân et!
Ben kalkıp insanlara durumu bildirdim. İşitenler evine geldiler. Evin
içi-dışı insanlarla doldu. Sonra, “Beni dışarı çıkarınız” demesi üzerine
dışarı çıkardık. “Beni oturtunuz” dedi. Oturttuk. Evinde toplanan büyük
kalabalığa karşı şöyle dedi:
- Ey insanlar Resûl-i ekremden işittim ki, şöyle buyurdu:
(Kim kusûrsuz ve noksansız bir abdest alır, sonra da tam bir ihlâs
ile namaz kılarsa, Allahü teâlâ onun istediklerini ona ihsân eder.)
Ebüdderdâ, bundan sonra gelenlere namazla ilgili bir miktar daha nasîhatta bulundu.
Son sözleri bunlar oldu.”
Peygamber efendimiz Ebüdderdâ’nın ilimdeki gayretini övmüş ve;
- Her ümmetin bir hakîmi vardır. Bu ümmetin hakîmi de Ebüdderdâ’dır,
buyurmuştur.
Mu’âz bin Cebel de vefât ederken, talebesi Amr bin Meymûn’a, Ebüdderdâ’nın
ilminden istifâde edilmesini vasiyet ederek buyurmuştur ki:
- Yeryüzü ondan daha âlim bir kimse taşımadı.
Ebüdderdâ, herkese iyilikle muâmelede bulunurdu. Kızgınlıkları ve
kırgınlıkları yatıştırır, hep güleryüz gösterirdi. Kimseyi incitmez, kimseden
incinmezdi. Çok tok gönüllü ve cömert idi. Kendisini ziyârete gelen her
misâfire çok ikrâmda bulunur, bizzat kendisi hizmet ederdi. İlmi, takvâsı,
üstün ahlâkıyla ve daha birçok vasıflarıyla çok sevilmiş, hürmet
gösterilmiştir.
Onu
kötülemeyiniz!
Ebüdderdâ hazretleri; bir şahsın işlemiş olduğu bir kötülükten dolayı,
insanlar tarafından sövülüp, kötülendiğine tesâdüf etti. Oradakilere dedi ki:
- Bu adam bir kuyuya düşmüş olsaydı, siz onu çıkarmak istemez miydiniz?
- Evet çıkarmak isterdik.
- Öyle ise, onu kötülemeyiniz, dil uzatmayınız, onun işlemiş olduğu
kötülükten sizi korumuş olan Allahü teâlâya şükrediniz.
- Sen ona buğzetmez misin?
- Ben onun kendisine değil, yaptığı fenâlığa buğzederim.
Ebüdderdâ’nın hanımlarından Hayre binti Hadred, Ümmüd Derdâ el-Kübrâ
lâkabıyla meşhûr olup, kadın sahâbîlerdendir. Fıkıh ve hadîs ilminde âlim bir
kadındı. Rivâyet ettiği hadîs-i şerîfler altı meşhûr hadîs kitabında yer
almıştır. Bilâl, Yezîd, Derdâ ve Nesîbe adlarında dört çocuğu vardı.
Hanımı Ümmüd Derdâ şöyle anlatmıştır:
“Ebüdderdâ birşey anlatırken ve bir hadîs-i şerîf naklederken dâimâ tebessüm
ederdi. Bir gün sebebini sordum. Dedi ki:
- Resûl-i ekrem efendimiz her hadîs-i şerîf söyledikçe tebessüm ederdi.”
Hadîs dinlemek
için geldim
Bir gün Medîne’den, Ebüdderdâ hazretlerini ziyâret için bir zât geldi.
Ebüdderdâ hazretleri o zâta, niçin geldiğini sordu. O da, “Sizin
Resûlullahtan işittiğiniz hadîs-i şerîfleri rivâyet ettiğinizi duydum. Onun
için geldim” dedi. Ebüdderdâ hazretleri tekrar sordu:
- Ticâret için falan gelmedin mi?
- Hayır.
- Başka bir işin veya ihtiyacın için mi geldin?
- Sadece hadîs-i şerîf almak üzere geldim.
Bunun üzerine Ebüdderdâ hazretleri buyurdu ki:
- Pekiyi, o hâlde dinle! Resûl-i ekrem efendimizin şu sözleri söylediğini
duydum:
(Bir insan ilim kazanmak için bir yola giderse, Allahü teâlâ ona
Cennete doğru bir yol açar. Melekler, ilim talebesinden memnun oldukları için
kanatlarını onların üzerine gererler. İlim sahipleri için, yerdekiler ve
göktekiler magfiret niyâz ederler. Denizin diplerindeki balıklar bile ona duâ
ederler.)
(Âlimin âbid üzerindeki üstünlüğü, ayın yıldızlara üstünlüğü gibidir.
Âlimler peygamberlerin vârisleridir. Bunlar para peşinde koşmazlar. İlme
koşarlar. Onun için, onlar ilimden ne kadar fazla pay almak mümkünse o kadar
alırlar.)
Yolcuyum
gideceğim
Bir defasında Ebüdderdâ hazretlerinin evine bir zât uğradı. O zâta dedi ki:
- Eğer burada kalacaksan sana bir yer hazırlayayım, yolcu isen, geçip
gideceksen sana azık hazırlayayım.
- Yolcuyum, gideceğim.
- Öyle ise sana en güzel azığı hazırlayayım. Bundan daha kıymetli azık olsa
idi, onu da sana verirdim.
Ebüdderdâ hazretleri sonra şöyle devam etti:
- Bir gün Resûlullah efendimizin huzûruna gitmiştim. “Yâ Resûlallah!
Zenginler dünyayı da âhıreti de kazandılar. Onlar hem namaz kılıyor, hem oruç
tutuyor, hem de sadaka verebiliyorlar. Fakat biz fakîr olduğumuz için sadaka
veremiyoruz” dedim.
Bunun üzerine Resûl-i ekrem efendimiz şöyle buyurdu:
- Sana bir şey söyleyeyim mi? Sen onu yapınca kavuştuğun şeye, ancak
onu yapanlar kavuşabilirler. Yapmayanlardan hiçbiri ona yetişemezler. Her
namazdan sonra 33 kere Sübhanallah, 33 kere Elhamdülillah, 33 kere Allahü
ekber söyle!
Bir defasında Kureyşten bir zât ile Ensârdan bir zâtın aralarında bir mesele
olmuştu. Ensârdan olan zât, Hz. Muâviye’ye gidip şikâyet etti. Hz. Muâviye
helâllaşmalarını tavsiye etti. Fakat şikâyet eden kabûl etmedi. Hz. Muâviye,
o zâta Hz. Ebüdderdâ’yı göstererek dedi ki:
- Bu zâta sor!
O kimsenin sorusu üzerine Ebüdderdâ şöyle dedi:
- Resûl-i ekremden işittim. “Bir Müslümanın bedenine bir zarar gelir
de, buna sebep olanı, affeder, hakkını helâl ederse, Allahü teâlâ onu bir
derece yükseltir. Onun bir hatâsını affeder” buyurdu.
Kalbimle
kavradım
Bunu dinleyen zât, Ebüdderdâ’ya bakarak sordu:
- Sen bunu bizzat Resûl-i ekrem efendimizden duydun mu?
- Evet, kulaklarımla işittim. Kalbimle kavradım.
- O hâlde ben şikâyetimden vazgeçiyorum, hakkımı da helâl ediyorum.
Ebüdderdâ hazretleri bir gün Şam’da mescidde oturuyordu. Bir kişi mescide
girdi ve şöyle duâ etti:
- Yâ Rabbî! Yalnızlıkta bana yardımcı ol, garipliğimde bana acı, bana azîz ve
sevimli bir dost ihsân et!
Ebüdderdâ bu sözlerini duyunca, o zâta dönüp şöyle dedi:
- Resûlullah efendimizden işittim. Buyurdu ki: “İnsanlar içinde
kendine zulmedenler var, bunlar gam ve keder içindedirler. İnsanlar arasında
isrâftan sakınanlar var, bunlar iktisatlı ve mutedil hareket ederler.
Bunların hesâbı kolaydır. Ayrıca, insanlar arasında hayır işlemek için
yarışanlar var. Bunlar hesapsız Cennete girerler.”
Peygamberimiz; Selmân-ı Fârisî ile Ebüdderdâ’yı kardeş yapmıştı.
Selmân-ı Fârisî, bir gün, Ebüdderdâ’yı ziyârete gitti. Ebüdderdâ, Selmân-ı
Fârisî’ye yemek getirterek dedi ki:
- Ben, oruçluyum. Buyur, sen ye!
Selmân-ı Fârisî de dedi ki:
- Sen yemedikçe, ben de, yemem!
Şimdi kalk
artık!
Ebüdderdâ da, onunla birlikte yemek zorunda kaldı. Geceleyin namaza kalkmaya
davranınca, Selmân-ı Fârisî, ona, “Yat, uyu!” dedi. O da, yatıp uyudu. Bir
müddet sonra, yine namaza kalkmaya davrandı. Selmân-ı Fârisî tekrar, “Yat,
uyu!” dedi. O da yatıp uyudu. Sabah namazı vakti girince, Selmân-ı Fârisî,
ona, “Şimdi, kalk artık!” dedi. Kalktılar. Sonra Selmân-ı Fârisî, ona dedi
ki:
- Senin üzerinde bedenin hakkı var! Rabbinin hakkı var! Misâfirinin hakkı
var! Âilenin de, hakkı var! Oruç tut, iftâr da, et! Namaz kıl! Âilenin yanına
da, git! Sen, her hak sahibine hakkını ver!
Abdest alıp sabah namazının sünnetini kıldıktan sonra farzını kılmak üzere
mescide gittiler. Namazdan sonra, durumu Peygamberimize anlattılar.
Peygamberimiz buyurdu ki:
- Selmân, ilimle doldurulmuştur, doğru söylemiş, doğru yapmış!
Ebüdderdâ’nın bildirdiği hadîs-i şerîflerden bir kısmı da şunlardır:
(Cömertlik, îmânın sağlamlığından gelir. Îmânı sağlam olan Cehenneme
girmez. Cimrilik de şek ve şüpheden gelir. Şüphe içinde olan Cennete
giremez.)
Birgün Resûlullah efendimiz buyurdu ki:
- Cum’a günleri bana çok salevât getirin! Okunan salevât bana hemen
bildirilir.
Öldükten sonra
da bildirilir
Bunun üzerine, “Öldükten sonra da bildirilir mi?” diye sorulunca, Resûlullah
efendimiz buyurdu ki:
- Evet, ben öldükten sonra da bildirilir. Çünkü, toprağın
peygamberleri çürütmesi harâm kılındı. Onlar kabirlerinde diridirler,
rızıklandırılırlar.
Bir gün Resûlullah efendimiz buyurdu ki:
- Ey Ebüdderdâ! Cehennem ehlinin kimler olduğunu sana bildireyim mi?
Her böbürlenen, kaba, büyüklük taslıyan, iyiliğe mâni olan kimsedir. Cennet
ehlinin kimler olduğunu sana bildireyim mi? Her fakîr kimse ki, Allaha yemîn
etse, Allah onu doğru çıkarır.
Yine buyurdu ki:
(Din kardeşinin arzû ettiği yemeği ona yediren kimsenin günâhları
bağışlanır. Din kardeşini sevindiren, Allahı sevindirmiş olur.)
Peygamber efendimiz, günâhkârlara şefâ’at edeceğini bildirince, “Îmânı olan hırsız
ve zânîler de şefâ’ate kavuşacak mı?” diye suâl ettim. Buyurdu ki:
- Evet, onlara da şefâ’at edeceğim.
Yine buyurdular ki:
(Sizler kıyâmet günü kendinizin ve babanızın adları ile
çağırılacaksınız. Öyle ise çocuklarınıza güzel isimler veriniz.)
(Mîzâna konacak amellerden en ağır geleni, güzel ahlâktır.)
(Bir kimse, kardeşine arkasından duâ ettiği zaman, bir melek, “Allah,
sana da o duâ ettiğin gibi versin” der.)
(Şikâyetinize sebep olan şeyler, amellerinizin bozukluğundandır.)
(Her kim Kehf sûresinin başından on âyet-i kerîme ezberlerse,
Deccâlın ve aldatıcıların şerrinden korunmuş olur.)
(Her hastalığın başı çok yemektir.)
(Dertli mü’minin duâsını ganîmet bilin! Sübhânallahi velhamdülillahi
velâ ilâhe illallahü vallahü ekber velâ havle velâ kuvvete illâ billah, çok
söyleyiniz. Zîrâ onlar sâlih amellerdendir. Ağaçların yaprakları döktükleri
gibi bunlar da hatâları dökerler. Bunlar Cennet hazînelerindendir.
Kötülüklerin
anahtarı
Ebüdderdâ dedi ki:
- Çok sevdiğim bana dedi ki:
(Parça parça parçalansan, ateşte yakılsan bile, Allahü teâlâya hiçbir
şeyi ortak koşma! Farz namazları terketme! Farz namazları bile bile terkeden
Müslümanlıktan çıkar. İçki içme! İçki, bütün kötülüklerin anahtarıdır.)
Ebüdderdâ hazretleri buyurdu ki:
- Zilhiccenin ilk 9 günü oruç tutmalı, çok sadaka vermeli ve çok duâ ve
istigfâr etmelidir! Çünkü Muhammed aleyhisselâm, (Bu on günün hayır
ve bereketinden mahrûm kalana yazıklar olsun) buyurdu.
Günâh unutulmaz
Ebüdderdâ hazretleri buyurdu ki:
- Dünyada, üç şey için yaşamak isterim: Uzun gecelerde namaz kılmak için,
uzun günlerde oruç tutmak için ve sâlih kimselerin yanında oturmak için.
- Kötü kimselerle çok düşüp kalkan kimsenin kalbi harâb olur.
- Allahü teâlâyı görür gibi ibâdet ediniz! Kendinizi ölmüş biliniz!
İyilik zâyi olmaz, günâh unutulmaz.
- Hayır, mal ve evlâdı çoğaltmakta değildir. Hayır, kulluk yükünün
büyüklüğünü anlamak, ameli çoğaltmak, insanlarla oyalanmayı bırakıp Allahü
teâlâya ibâdete yönelmektir. Eğer iyilik yaparsan Allahü teâlâya hamdet,
günâh işlemişsen istigfâr et.
- Ardından insanların gelmesinden hoşlanan, Allahtan uzaklaşır.
- Aklında eksiklik olmayan hiç kimse yoktur. Çünkü dünyalıktan eline birşey
geçtiği vakit sevinir, fakat ömrünün azaldığına üzülmez.
- Ölümden sonra neler göreceğinizi, başınıza gelecekleri bilseydiniz,
isteyerek ne yemek yiyebilir, ne de su içebilirdiniz.
- İlminden faydalanmayan, ilmiyle amel etmeyen âlimler, mahşer günü
şiddetli azâba düşeceklerdir.
- Ölümü çok hatırlayan taşkınlıktan ve hasedden kurtulur.
- Bir âlim ilmiyle amel etmedikçe âlim sayılmaz.
- Rabbime karşı tevâzu’ için yokluğu, yoksulluğu severim. Rabbimi arzûladığım
için ölümü severim! Günâhıma keffâret olacağı için hastalığı severim!
- Kul Allahü teâlâya ibâdetle meşgul olunca, Allahü teâlâ onu sever,
mahlûkâtına da sevdirir.
- Bilmeyene bir kere, bilip de yapmıyana yedi kere yazıklar olsun!
- Îmânın kemâli, başa gelene sabır, kadere rızâ, tam bir tevekkül, ve Allahü
teâlâya teslim olmaktır.
İlmi yaydı
Ebüdderdâ hazretlerinin ismi Uveymir bin Zeyd el-Ensârî el-Hazrecî’dir.
Ebüdderdâ künyesidir. Doğum tarihi bilinmemektedir. Tefsîr, hadîs, fıkıh
ilimlerinde meşhûr sahâbîdir. Bilhassa Kur’ân-ı kerîmi ezberlemiş olmasıyla
ve kırâat ilmini pek çok kimseye öğretmesiyle meşhûrdur.
Şam’da bulunduğu sırada Kûfe’den ve diğer yerlerden çok kimse, Ona fıkhî
mes’eleler sormak üzere gelir, fetvâsını alırdı. Ba’zı sahâbîlerle birlikte
Kıbrıs’ın fethine de katıldı. Ebüdderdâ hazretleri, ömrünü dîne hizmet
etmekle geçirdi. Nübüvvet kaynağından aldığı ilmi yaydı. Hz. Osman’ın
halîfeliğinin son yıllarında, 652 yılında vefât etti.
|