Soya
fasülyesi:
(Sojabohne (f), Fr. Soja (m), Ing. Soybean, soya-bean) 1-1,5 m boyunda, kismen sarilici, dallanmis, bir yillik,
Çin ve Japonya’da genis ölçüde zirâati yapilan, besin degeri bakimindan hayli
önemi olan bir bitki. Bitkinin yapraklari üç yaprakçikli, yaprakçiklar oval sekilli
ve sivri uçludur. Çiçekler sarimsi veya menekse renklidir. Meyveleri biraz kivrik,
tüylü ve 2-5 tohumludur. Tohumlar küre seklinde, beyaz renkli olup, bir yaninda siyah
bir leke vardir.
Kullanildigi yerler: Çin’de
bes bin seneden beri soya, gerek gidâ maddesi olarak gerekse çesitli ürünlerin
eldesinde kullanilmaktadir. Günümüzde de basta Amerika olmak üzere çesitli ülkelerde
tüketilmektedir. Kismen soya unundan yapilmis ekmekle, soya yagindan yapilmis tereyagi
birçok sofrada kabul görmektedir. Soya filizleriyle süslenmis yesil salata çok
miktarda C vitamini ihtivâ etmektedir. Bu sâyede birçok memlekette tâze sebze ve meyve
noksanligindan dolayi meydana çikan “Saurvy hastaligi”ni önlemektedir. Soya
fasulyesi, B1 ve B2 vitaminleriyle E ve K vitaminlerini ihtivâ eder. Bilhassa
“Pelegra hastaligi”na karsi “Niacin” maddesince zengindir. Insan
vücûdunun hergün sarf etmeye mecbur kaldigi mâdenî tuzlar bakimindan da fevkalâde
zengin bir gidâdir. Kemiklerin tesekkülünde büyük bir rol oynayan
“kalsiyum” soya fasulyesinde süte nispeten iki mislidir. Buna ilâveten bol
miktarda fosfor, demir, bakir, manganez, potasyum ve sodyum ihtivâ eder. Soya fasulyesi,
vücûdumuzun muhtaç oldugu protein bakimindan da en zengin ve mükemmel bir gidâ
maddesidir. 453 gramlik soya ununda 31 yumurtanin, 6 büyük sise sütün veya 900 gramlik
kemiksiz etin ihtivâ ettigi kadar protein bulundugu laboratuvar deneyleriyle tespit
edilmistir. Gelistirilen tekniklerle günümüzde soya fasulyesinden fevkalâde nefis,
temiz, krem renginde un elde edilmektedir. Bu un bilhassa pasta, bisküvi, kurabiye,
dondurma, sekerleme îmâlâtinda büyük miktarda kullanilmakta, bebek mamalarinda da
büyük ragbet görmektedir. Yari yariya soya unundan yapilmis makarnalar, sehriyeler,
hamur tatlilari, çesitli ülke sofralarini süslemeye devam etmektedir. Soya fasulyesi
hem insanlar hem de çiftlik hayvanlari için çok besleyici bir gidâ maddesidir. Soya
yagi birçok âilein seve seve salata yagi ve kizartma yagi olarak kullandigi bir madde
hâlini almistir. Esas îtibâriyla soya yagi boyacilikta ve cila yapmakta
kullanilmaktadir. Soya fasulyesi kirmalari da hayvan gidâlari arasinda mühim bir mevki
isgal etmektedir. Amerika’da bâzi üniversiteler soya fasulyesinin suyunu bir nevi
süt gibi kullanmakta, bundan peynir elde etmektedir. Hayvan beslenmesinin güç oldugu
memleketlerde süt yerine bu fasulye suyunun kullanilmasi tesvik edilmektedir. Hâlen
üretilen soya yaginin yüzde 85’ini Amerikalilar insan yiyecekleri arasinda
kullanmakta, kalanini da boyacilikta, cilâ yapmakta, sabun îmâlâtinda sarf
etmektedirler. Sari altin, hatta asrin bitkisi olarak da adlandirilan soyanin pekçok
kullanma alani vardir. Bunlarin baslicalari; süt, yogurt, peynir, dondurma, dondurma
külahi, pasta, hayvan yemi, yesil gübre, ilâç, boya, kâgit, kemiksiz et, kahve,
salça, sabun, plastik maddeler, lastik, alkol, yag, margarin, soya unu, ekmek, makarna,
tarhana, leblebi, çocuk mamasi vb.dir.
Sayfa Basi / Sözlük Basi / Ana Sayfa
|